شیرآلات صنعتی و ساختمانی یا شیر مایعات و سیالات وسیله‌ای معمولاً فلزی است که در منازل و تاسیسات صنعتی برای بازو بست ، تنظیم و کنترل جریان مایعات یا گازها در لوله‌کشی به‌کار می‌رود. امروزه انواع بسیاری از شیرها طراحی و ساخته می‌شوند که در صنعت و خانه به‌کار می‌روند. اولین شیرهایی که به‌ وسیلۀ انسان اختراع شد، همان چیزی است که اکنون به‌ عنوان « دریچۀ آب‌ بند » می‌شناسیم؛ دریچه‌ ای که با گذاشتن یا برداشتن آن در مسیر آب ، جریان را بسته ، باز یا نیمه‌ باز می‌گذاشتند.

شیرهای دروازه‌ایِ امروزی در واقع همان آب‌ بندهای قدیمی هستند. « شیرآلات » به گروه شیرهایی گفته می‌شود که خود بنا به کاربرد ، نحوۀ کارکرد یا شکل آنها به زیرگروه‌ های مختلف دسته‌بندی می‌شوند. به طور کلی شیرآلات بر دو نوع هستند : شیرآلات خانگی که در انگلیسی به آن faucet می‌گویند. و شیرآلات صنعتی که در انگلیسی آن را valve می‌خوانند.

شیرآلات صنعتی

شیرآلات صنعتی یا برای باز و بست ( قطع و وصل ) جریان سیال استفاده می‌شوند، مانند:

• شیر توپی ( ball valve )
• شیر پروانه‌ ای ( butterfly valve )
• شیر دروازه‌ ای ( gate valve )
• شیر سماوری مخروطی ( plug valve )

یا برای تنظیم و کنترل جریان به‌کار می‌روند، مانند:

• شیر بشقابی ( globe valve )
• شیر یکطرفه ( check valve )
• شیر سوزنی (needle valve )
• شیر دیافراگمی ـ صفحه‌ای (diaphragm valve )

برخی از شیرهای یاد شده ممکن است برای هر دو کاربرد استفاده شود، مانند شیر توپی یا شیر پروانه‌ای

بلوک های ساختاری در ساختمان شیرآلات

شیرها دارای اجزای ساختاری مشابهی هستند که در بین اغلب آنها مشترک است:

• بدنه ( body )
• دیسک ( disc ) که در شیرهای توپی و مخروطی همان توپ یا استوانۀ مخروطی است.
• نشیمنگاه ( seat ) محل نشستن دیسک یا واسط بدنه و دیسک است. اغلب از جنس نرمی ساخته می‌شود تا کار آب‌بندی را انجام دهد.
• دسته ( stem ) و فلکه ( hand wheel ): فلکه با دسته به دیسک وصل می‌شود؛ معمولاً با چرخاندن فلکه شیر باز یا بسته می‌شود.

شیر یکطرفه که به‌طور خودکار تنها اجازۀ جریان در یک سو را می‌دهد، اجزای دسته و فلکه را ندارد.